Móżdżek jest strukturą tyłomózgowia, która znana jest przede wszystkim z kontroli równowagi, koordynacji, ruchu i zdolności motorycznych. Naukowcy z Uniwersytetu w Bazylei odkryli jednak, że odgrywa on również bardzo ważną rolę w zapamiętywaniu emocjonalnych doświadczeń i w szlaku tzw. pamięci emocjonalnej. W zasadzie jest to trochę breaking news.
Zarówno pozytywne, jak i negatywne doświadczenia są przechowywane w naszej pamięci. Jak już wiemy szczególne koneksje emocjonalne mamy z negatywnymi doświadczeniami (bad is stronger than good/rzep na złe, teflon na dobre rtc). Jest to po prostu ważne dla naszego przetrwania, ponieważ musimy pamiętać o niebezpiecznych sytuacjach, aby uniknąć ich w przyszłości.
Wcześniejsze badania wykazały, że kluczową rolę w emocjonalnych korelatach pamięci odgrywa znana nam już bardzo dobrze struktura mózgu zwana ciałem migdałowatym (część układu limbicznego), która jest ważna w przetwarzaniu emocji. Percepcja zmysłów - określone postrzeganie bodźca, emocje, aktywują ciało migdałowate, co z kolei ułatwia przechowywanie zdarzeń/faktów w różnych obszarach mózgu (także w korze!) Emocje działają zresztą jak filtr wobec informacji, które człowiek ma sobie przyswoić, bo regulują neuroplastyczność, czyli wpływają na to, jak chętnie te informacje przyswaja i jak one, w konsekwencji, utrwalają się w mózgu.
Niedawno opublikowane badania, prowadzone ma Uniwersytecie w Bazylei, dotyczą roli móżdżku w przechowywaniu doświadczeń emocjonalnych. W badaniu, 1418 uczestnikom pokazywano emocjonalne i neutralne obrazy oraz zarejestrowano aktya pomocą rezonansu magnetycznego.
Jak możemy się spodziewać, w przeprowadzonym później teście pamięci, pozytywne i negatywne obrazy zostały zapamiętane przez uczestników znacznie lepiej niż obrazy neutralne (z innych badań wnioskujemy, że te negatywne kotwiczą się mocniej). Lepsze przechowywanie obrazów emocjonalnych wiązało się ze wzrostem aktywności znanych już z tego działania rejonów mózgu. Okazało się jednak, że zwiększona aktywność pojawiła się także w móżdżku.
Naukowcy zaobserwowali także, że podczas procesu wzmożonego przechowywania obrazów emocjonalnych, móżdżek wykazuje silniejszą komunikację z różnymi obszarami mózgu. Otrzymuje informacje z zakrętu obręczy – obszaru, który jest niezwykle ważny w percepcji i ocenie uczuć. Później oddziaływuje na /aktywuje ciało migdałowate i hipokamp - który pełni ważną rolę w przechowywaniu pamięci.
Przez pewien czas móżdżek uważano jedynie za narząd równowagi, ale obecnie wiemy, że poza dobrze znanymi funkcjami w integracji odczuć zmysłowych, koordynacji i kontroli motorycznej struktura ta pełni również bardzo istotną rolę w regulacji emocji i poznania, a uszkodzenie móżdżku prowadzi do tzw. móżdżkowego zespołu poznawczo-afektywnego (cerebellum cognitive-affective syndrome). Sugeruje się, że móżdżek reguluje szybkość, pojemność, stałość i adekwatność procesów emocjonalnych i poznawczych analogicznie jak reguluje szybkość, siłę, rytm i dokładność ruchów. Ma on zatem działać jak automatyczny regulator zachowania, który oscyluje swoim działaniem wobec pewnego poziomu wyjściowego. Coraz więcej prac wskazuje, iż zaburzenia móżdżkowe są istotną częścią składową objawów występujących w schizofrenii. Przykładowo, pokazano, że móżdżki pacjentów ze schizofrenią posiadają 50% obniżenie ekspresji enzymu, który syntetyzuje GABA w jego komórkach (działanie uspokajające/relaksujące/regulujące glutmianian).
Co ciekawe, medytacja, MBSR prowadzi do zmian w funkcjonowaniu móżdżku (a nie tylko w korze przedczołowej, hipokampie, przednim zakręcie obręczy, pniu czy ciałach migdałowatych), co może być także związane ze zmianą w samopoczuciu.
Chociaż pamięć o wydarzeniach emocjonalnych, czymś co ma nas ostrzec, jest kluczowym mechanizmem przetrwania, ma też swoje wady - powoduje lęk, niepokój, depresję, związana jest z ruminacjami i zespołem stresu pourazowego (PTSD). Dlatego właśnie identyfikowanie kolejnych struktur zaangażowanych w przetwarzanie emocji, odczuwanie lęku, sygnały ostrzegawcze ma bardzo duże znaczenie w rozumieniu powstawania zespołu stresu pourazowego. Identyfikacja móżdżku jako struktury podkorowej, związanej z ruchem/równowagą może wskazywać łącze pomiędzy zdolnościami ruchowymi, zaburzeniami równowagi, zawrotami głowy w momencie przywoływania trudnych wspomnień.
Źródła:
Fastenrath M i wsp. Human cerebellum and corticocerebellar connections involved in emotional memory enhancement. Proc Natl Acad Sci U S A. 2022 Oct 11;119(41):e2204900119.
Laneri D, Schuster V, Dietsche B, Jansen A, Ott U, Sommer J. Effects of Long-Term Mindfulness Meditation on Brain's White Matter Microstructure and its Aging. Front Aging Neurosci. 2016 Jan 14;7:254. doi: 10.3389/fnagi.2015.00254.
grafiki: wikipedia, móżdżek wraz z mostem